فراتاب: افغانستان در طول تاریخ خود همواره صحنه جنگ و درگیری و اشغال بوده و در این میان همزمان با هر جنگ و درگیری‌ای که در این کشور رخ داده است، مهاجران افغان به کشورهای مختلف بخصوص دو کشور همسایه خود یعنی پاکستان و ایران سرازیر شده‌اند. از سال 1400 و با قدرت گیری مجدد طالبان شاهد گسترده‌ترین موج ورود مهاجران به ایران بوده‌ایم که به سبب گستردگی موجب ایجاد حساسیت‌های داخلی گردیده است. در این گزارش به مقاطع مختلف تاریخی که موجب مهاجرت افغان‌ها به ایران شده است می‌پردازیم:
موج اول: حمله شوروی به افغانستان 1979
حمله شوروی به افغانستان و جنگی که 9 سال به طول انجامید، یک میلیون کشته و نزدیک به 5 میلیون آواره و مهاجر به جای گذاشت. موج مهاجرت افغان‌ها به ایران در آغاز دهه 1360 در راستای این جنگ و درگیری‌های داخلی روی داد. ترکیب جمعیتی این موج از افغان‌ها عمدتا گروه‌های سنتی و مذهبی هستند که نمی‌توانند یک حکومت کمونیستی را تحمل کنند و آمدن به ایران یک فرصت زندگی برای آنها بود.
موج دوم جنگ کابل در سالهای 1992 تا 1996
ادامه اشغال افغانستان توسط شوروی و نبردهای میان مجاهدین افغان موجب بروز دومین موج مهاجرت افغان‌ها به ایران شد. مهاجرانی که در دهه ۱۳۷۰ وارد ایران می‌شوند برعکس مهاجران آغاز دهه ۱۳۶۰ عمدتا عناصر حاکمیتی، شهری و فرهیخته افغانستان هستند که در پی قدرت‌گیری روز افزون طالبان این کشور را ترک کردند.
موج سوم جنگ داخلی در افغانستان در سالهای 1996 تا 2001، حکومت طالبان
سپتامبر 1996 طالبان مناطقی در جنوب افغانستان را به تصرف درآورد و به سرعت کابل پایتخت افغانستان را نیز تصرف کرد. با قدرت گرفتن طالبان و تنگ شدن عرصه زندگی بار دیگر مهاجران افغان به سوی ایران روانه شدند که با حمله آمریکا به افغانستان در اکتبر 2001 تعداد زیادی از این مهاجرین به کشور خود بازگشتند.
موج چهارم 2021 (1400)، حکومت دوباره طالبان
در جریان خروج نیروهای آمریکا از افغانستان، طالبان با حملات گسترده‌ای کنترل نیمی از خاک افغانستان را در دست گرفت. قدرت گرفتن دوباره طالبان این بار گسترده‌ترین موج حضور مهاجران افغان را در ایران رقم زد موجی که همچنان ادامه داشته و به معضلی اساسی تبدیل شده است. طیف مهاجران در موج چهارم بیشتر از مناطق روستایی و عشیره‌ای در افغانستان هستند. شدت حضور مهاجران افغان به حدی است که موجب منع ممنوعیت کامل در 16 استان و در 12 استان دیگر در برخی شهرها و منطقه‌ها اقامت آنها ممنوع است.
گزارش از سمیرا بهروز – کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
