هەمێستر خەڵک دەکاتە خانی خانان یان تۆزی بانان؟
فه‌راتاب: پێموایە ئەوەی لەو ڕۆژانەدا لە دنیای واقعدا دەیبینین کارەساتێکی ڕەشتر لە ڕەشی قۆناغی ژیانی ئێمەیە بەدەست پێشکەوتن و داهێنانی دەستی مرۆڤ. ئەوەی بە گاڵتە و بە جیدی کەوتۆتە سەر زمانی خەڵک و چاوی بینەر، هۆکارگەلێکی قورس و قایم و بنچینەیی لە پێشخانی خۆیدا حەشارداوە.
تلگرام بە وەرگرتن و ناوخۆیی کردنی ئەو یاری مەجازی هەمێستر توانی خەڵکانێکی زۆر بخاتە ژێر ڕەکیفی خۆی و ئەژماری بەردەنگەکانی دەم بە دەم زیاتر بەرەو هەڵکشان بێ بە جۆرێک کەدەتوانین بڵێین تەواوی ئەو کەسانەی کە بە هۆی تەمەنیانەوە ناتوانن لە گوشی ئاندرۆید کەڵک وەرگرن لە لایەن ئەندامی خێزانەکانیانەوە بە سیمکارتەکەی ئەوان تلگرامێک دابەزێندراوە یان دەتوانین ئاماژە بە سیمکارتی پێشووی ئەو کەسانە بکەین کە لە ژیاندا نەماون و تەنانەت ئەوانیش کەوتنە بەر پەلاماری ئەندامانی بنەماڵەیانەوە و بە هاتنی پەیامی گرێدرانیان بە تلگرام لەسەر شاشەی بەردەنگەکانی پێشوویان بۆ جارێکی تر نێویان گەڕاوە جیهانی بوون.
لە دۆخێکی وەهادا یەکەمجار کە مرۆڤ چاوی بە ناوی ئەو کەسانە دەکەوێ تووشی شۆکێکی عاتفی و دەروونی دێ ڕەنگە هەندێک بیرەوری تاڵ و شیرنی بۆ زیندوو بێتەوە و ڕەنگە لەو کەسانە بێ کە هێشتا نەیتوانیوە لەگەڵ نەبوون و مەرگی ئەو ئازیزەی ڕابێ و فرمێسکەکانی لە پێلووی چاویدا بدرۆشێنەوە کەچی هێدی هێدی وەبیری دێتەوە ئەوە لەبەر هەمێسترە کە ناوی ئەوانیان هێناوەتەوە سەرشاشەی مۆبایل دەنا دەمێکە گۆشتیان تێکەڵ بە خۆڵ بووە.
دیارە پێداهەڵکوتن یان خەسار ناسی کردن بۆ ئەو بابەتگەلە کە زۆرینەی خەڵک لە کات و ساتێکدا بەرەو خۆی ڕادەکێشێ هەر وا ئاسان نییە. بە باوەڕی من دەبێ ئاوڕێکی قووڵ لە پێشینە و دەروونی بەردەنگەکان بدرێتەوە. پێویستی و پێداویستی، نەبوونی ئامانج و حەوجێ ئابوورییەکان خێرا و زیاتر خەڵک هاندەدا بۆ مانەوە و پەنابردن بۆ ئەو یارییە. لەوەتا جیهانی سەرمایەداری توانیوێتی بە زاڵبوون بەسەر ئەرزشە مەعنوویەکاندا پێشڕەوی بکا پووڵ و سامان ناچێتە ناو گیرفانی هەموو تاکێکەوە و ئەوەش بەردەوام تاقمکێک بەرەو ژوور و ئەوانی تر بەرەوژێر دەبا و ئەو هەڵکشان و داکشانە جیاوازی چینایەتییەکی لەڕادە بەدەر لە کۆمەڵگادا دروست دەکا. هەموومان دەزانین هەندێک لەبەر بەرژوەندی تاک و پارە پەرستی خەریک ئەو یارییەن و هەندێکیش لەبەر کەمی بژێوی ژیان، دەسکورتی، بێکاری و... کە ئەگە‌ر زۆر گەشبینانە لە هەردوو لا بڕوانین دیسان دەبینین لە هەر دووک جۆری کەسەکاندا کۆیلەیی مرۆڤ وەدیار دەکەوێ و سەرکەوتنێکی تری جیهانی سەرمایەدارییە بەسەر کۆمەڵگای پڕ لە کەموکوڕی ئێمە...
بە باوەڕی من و ڕەنگە ئێوەشدا هەژاری هەمیشە پێوەندی بە گیرفانەوە نەبێ چون هەژاری مێشک زۆر بەرچاوتر و کاریگەرترە لە هەژاری گیرفان لە کۆمەڵگادا. بۆیە پێویستە دەوڵەت، کارناسان و پسپۆڕان و چالاکانی بوارە جیاوازەکانی کۆمەڵایەتی، ئابووری، دەروونناسی و... قۆڵی لێهەڵماڵن و بەشکوو فریا کەون تەنافی ڕزگاری بەرەو ئەو کۆمەڵگایانە ڕاکێشن کە بێ ئەوەی وشیارییان هەبێ خەریکن بەدەستی خۆیان خۆڵ وەسەر خۆیان دەکەن. دیارە لەوەتا مرۆڤ هەیە داهێنان هەیە و مرۆڤ بەردەوام خولیا و فانتزییەکانێ دێنێتە گۆڕی مەیدان و بە هەزاران بەڵگە هەیە بۆوەی بڵێن ئەگە بەشێکیان قازانجی باشیان هەبووە و مرۆڤیان لە مردن و قات و قڕی وەچەی مرۆڤایەتی ڕزگار کردووە، هەن ئەو داهێنانەی زۆر زیاتر لە ڕادەی قازانجیان، خەساریان بووە!
ئەوەش تراژدییەکە کە جیهانی سەرمایەداری بە زاڵبوون و لە ژێر چنگ خستنی کۆمەڵگاکان بەتایبەت کۆمەڵگا وەدواکەوتووەکان دەیخوڵقێنێ. هەموومان دەزانین بەو جۆرەی زانست و تکنولۆژی و دنیای دیجتاڵ وەپێش ئەرزشە کۆمەڵایەتی و مرۆڤایەتی کەوتووە جیهان بەرەو ئاقارێک دەبا کە ناوی تکنۆ فئۆداڵی مۆدێڕنە. خەریکە پێشکەوتنەکانی مرۆڤ بۆ جارێکی تر لە مێژووی مرۆڤایەتیدا مرۆڤ بەرەو سەردمی کۆیلەیی و بەردەداری دەبا هەڵبەت نەک وەک بەردەداری پێشوو و کۆیلەیی مرۆڤ بە دەست مرۆڤەوە بەڵکوو کۆیلەیی مرۆڤ بە دەست ئامراز و ئامێرە پێشکەوتووەکانی جیهان. خەریکە داهێنانەکان سەری خوڵقێنەرەکانیان، سەری ئەو ئینسانە دوو پێیەی کە خۆی بە بیرمەند پێناسە دەکا و بە هیچ شتێک تامەزرۆیی لە کاوڵی جیهانی هەبوون ناشکێ، دەخوا و ئەوەش بێجگە لەسەر سامی و بە کۆیلەیی بوونی مرۆڤ و ژیانێکی بێ هەست و خووست و بێ ئیڕادە بوونی مرۆڤ و کوژانەوەی تیشکی مرۆڤایەتی هیچی تری لە چەنتەدا نابێ.
ژان ژاک رۆسۆ ئێژێ؛ ئەگە تەنیا بتوانین ئامانج بەشێوەی گرووپ و کۆ وەدەست خەین، سەرکەوتن نەتەنیا پێویستی و پێوەندی بە هاوکاری تاک بە تاکی خەڵک هەیە بەڵکوو پێوەندی بەوەش هەیە هەر تاکێک باوەڕی بەوە بێ کە تاک بە تاکی کەسەکانی تریش بەردەوام خەریکی حەولن. تۆ پێم بڵێ بڵێی ڕێکار بۆ ڕزگاری مرۆڤ لەو کۆیلەییە چ بێ!؟
متن به فارسی
فراتاب: باور دارم آنچه را که در این روزها در دنیای واقعی در حال رخ دادن است جزء سیاه‌ترین مرحله‌ی زندگی ماست. آنچه را که به شوخی یا جدی بر سر و زبان‌ها افتاده دلایل بسیار عمیقی را در خود نهفته است.
تلگرام با در بر گرفتن این برنامه مجازی همستر توانسته است آمار و تعداد اربرانش را بطور غیرقابل تصوری افزایش بدهد بطوری‌که میتوان به کسانی اشاره کرد که به علت سن و سال‌شان از گوشی‌های هوشمند استفاده نمی‌کردند اما از طرف اعضای خانواده‌شان تلگرام به اسم و شماره آنان نصب شده یا همچنین به افرادی اشاره کرد که مدت‌هاست در قید حیات نیستند اما با پیوستن‌شان به تلگرام دوباره اسم‌شان بر روی صفحه موبایل به نمایش درآمده است.
در چنین وضعیتی برای یک لحظه انسان دچار شوک عاطفی و درونی می‌شود شاید کسانی هستند که بعد از فوت عزیزان‌شان هنوز مرگ آنان را باور نکرده‌اند و دچار ناباوری شده و امکان دارد با آمدن پیام پیوستن آنها به تلگرام به یاد آوردن خاطرات تلخ و شیرین گریه‌شان بگیرد و پس از چند لحظه به این حقیقت پی ببرند که به خاطر همستر است که دوباره اسم‌شان بر روی صفحه موبایل افتاده والا مدت‌هاست که گوشت و پوست‌شان با خاک یکسان شده است.
مشخص است که تعریف و تمجید یا آسیب‌شناسی موضوعاتی از این قبیل که ناگهان مردمانی بی‌شماری را به خود مشغول می‌دارد چنان آسان نیست. به نظر من باید دلیل آن را در ریشه و پیشینه و درون مخاطبین جستجو و تامل کرد. نیاز و احتیاج، نداشتن اهداف و ضعف اقتصادی خیلی سریع مردم را برای پناه بردن و دامن زدن به این بازی سوق می‌دهد. از وقتی که جهان سرمایه‌داری توانسته بر ارزش‌های معنوی پیشی بگیرد پول و سرمایه برای همه بطور یکسانی تقسیم نمی‌شود و این باعث بوجود آمدن اختلاف طبقاتی سرسام‌آوری شده است بطوری‌که سرمایه‌ی تعدادی سر به فلک کشیده و دسته‌ای در قعر زمین فرو می‌روند. همه ما می‌دانیم که دسته‌ای از مردم بخاطر منفعت‌طلبی شخصی و مال اندوزی‌شان روی به این بازی آورده‌اند و دسته‌ای به خاطر فقر و نداری، بیکاری، ناامیدی و... که اگر در هر دو حالت خیلی روشن‌بینانه به هر دو گروه نگاه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در هر دو حالت اسیری و گرفتاری افراد، پیروزی و موفقیتی دیگر برای جهان سرمایه‌داری به شمار میآید.
به نظر من و شاید شما هم، فقر تنها ریشه در اموال مادی ندارد بلکه فقیری فکر و اندیشه در جوامع بسیار نمایانتر است و در این زمینه باید دولت، کارشناسان، کاردانان و فعالان علوم و امور اجتماعی، اقتصادی، روانشناسی و... آستینها را بالا زده بلکه بتوانند راهی برای رهایی انسانها بیابند که بیآنکه آگاهی کافی داشته باشند و هوشمندانه عمل کنند میخواهند با دسته‌ای خود، خویش را به فنا ببرند. آنچه مسلم است این است که از روزی‌که انسان توانسته جهان هستی را کشف و ابداعات و اختراعاتی را بیافریند و مردمان را از مرگ و میر و نیستی و نابودی نجات بخشد همواره هزاران سند و مدرک موجود است که ضرر و زیان این کشفیات و ابداعات از اندازه سودمندی‌شان بیشتر بوده است! این نیز نوعی ترادژی جهان سرمایه‌داری است که با به زیر کشیدن و استثمار جوامع عقب‌مانده آنها را به زانو در می‌اورد.
همه ما می‌دانیم با پیشی‌گرفتن علم، تکنولوژی و دیجیتال بر ارزش‌های اجتماعی و انسانی، جهان را بسوی جهانی نو بەنام تکنوفئودالی سوق میدهند. بعید و دور نیست که پیشرفت‌های انسانی در تاریخ باری دیگر تاریخ برده‌داری را زنده کند البته نه بردگی انسان به دست انسان بلکه بردگی انسان به دست تکنولوژی. چیز بعیدی نیست که ابداعات دست بشر باعث نابودی خود بشر بشود. بشری که خود را اشرف مخلوقات می‌نامد و هیچ چیزی جلودار ویرانگری‌هایش نیست و این بجز تعجب و حیرت، در بند کشیدن انسان، زندگی بدون اراده و نابودی ارزش‌ها و اخلاقیات جوامع چیزی دیگری در چنته ندارد.
ژان ژاک روسو میگوید؛ اگر رسیدن به اهداف را به شیوه دسته جمعی در نظر بگیریم، موفقیت نه تنها مستلزم نیاز و ارتباط مستقیم به همکاری فرد به فرد جامعه دارد بلکه به این هم بستگی دارد که هر فرد باور داشته باشد که افراد دیگر هم مداوم مشغول به فعالیت در این زمینه هستند. حال باید پرسیدراهکار رهایی جوامع انسانی از این نوع بردگی مدرن چیست!؟
نویسنده: چیمن سانیار
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
