فراتاب: پدیده آوارگی در جهان پدیده‌ای جدید نیست و تاریخ روابط بین‌الملل همواره شاهد آوارگی میلیون‌ها انسان از سراسر جهان در دوره‌های زمانی متفاوت بر اثر جنگ، بحران و خشونت بوده است. علی‌رغم قدمت این پدیده هنوز راهکار جامع و همه جانبه‌ای از سوی دوُل، مجامع بین المللی، و حقوق بشری برای حل این بحران اندیشیده و اجرایی نشده است. با وجود آنکه به نظر می‌رسد دولت‌ها به عنوان مهمترین بازیگران عرصه نظام بین‌الملل با پشت سر گذاشتن دو جنگ بزرگ جهانی (جنگ جهانی اول و دوم)، به مرحله‌ای از عقلانیت در رفتار رسیده‌اند، اما همچنان در قرن بیست و یکم و در عصر تکنولوژی، آگاهی و پیشرفت روزافزون بشر در همه عرصه‌ها، به طرز تاسف‌باری شاهد بروز جنگ، خشونت و بحران در بیشتر نقاط جهان هستیم. این وضعیت در خاورمیانه جدی‌تر و ملموس‌تر است.
ترکیه به عنوان اولین و مهمترین دولت پذیرنده آوارگان سوری از سال 2011 تا کنون همواره مورد توجه رسانه‌های مختلف بوده است. آنچه که مسلم به نظر می‌رسد آن است که نقش دولت ترکیه در بروز، تداوم و پیچیدگی بحران سوریه و متعاقبا بحران آوارگان سوری قابل انکار نیست. با این حال به نظر می‌رسد در اینجا شاهد ایفای یک نقش متناقض و یا متناسب با شرایط و منافع از طرف دولت ترکیه در ارتباط با مسئله پیش‌رو هستیم. در پیش‌گرفتن سیاست درهای باز و تلقی آوارگان سوری گریخته از جنگ و بحران تحت عنوان مهمان از سوی مقامات بلندپایه ترکیه و رسانه‌های رسمی این کشور و سپس نادیده گرفتن ابعاد حقوقی موضوع یکی از بحث برانگیزترین موضوعاتی است که در حال حاضر مطرح است.
ترکیه و کنوانسیون 1951
این رویکرد دولت ترکیه به مسئله آوارگان سوری و نحوه نام‌گذاری و به تبع، نحوه برخورد آن‌ها با این گروه در حالی است که این کشور کنوانسیون 1951 مربوط به وضعیت پناهجویان را امضا کرده است. اما نکته قابل توجه این است که ترکیه با در نظر گرفتن موضوع محدودیت جغرافیایی، این پذیرش را تنها شامل پناهجویانی می‌داند که از اروپا وارد این کشور شده‌اند. به عبارت دیگر، ترکیه در میان 148 کشور عضو کنوانسیون 1951، از معدود کشورهایی است که افراد غیراروپایی را به عنوان پناهنده نمی‌پذیرد!
نتیجه این رویکرد، قرار گرفتن میلیون‌ها پناهنده سوری در یک وضعیت مبهم حقوقی و سیاسی است که علی‌رغم دارا بودن تمام شرایط برای برخورداری از وضعیت پناهندگی، همواره تحت عنوان مهمان قلمداد می‌شوند. رویکردی که نتیجه آن بازی با حاصل جمع صفراست. رویکردی با برد ترکیه و باخت میلیون‌ها سوری گریخته از جنگ و سرگردان در وضعیت حقوقی نامشخص.
گزارش از راحله چترسفید - دانشجوی دکترای روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی تهران
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
